mevcutluk yanılgısı ne demek?

Mevcutluk Yanılgısı (Availability Heuristic)

Mevcutluk yanılgısı (availability heuristic), insanların karar verirken veya yargıda bulunurken en kolay hatırladıkları veya akıllarına en hızlı gelen bilgileri kullanma eğilimidir. Başka bir deyişle, zihnimizde daha kolay erişilebilir olan olayların veya bilgilerin, gerçekte olduğundan daha sık veya olası olduğuna inanırız.

Bu yanılgı, özellikle medya tarafından sıkça işlenen, dramatik veya duygusal olayların (örneğin, uçak kazaları, terör saldırıları) gerçekte olduğundan daha yaygın ve tehlikeli olduğuna inanmamıza yol açabilir. Çünkü bu tür olaylar, hafızamızda daha canlı ve kolay hatırlanabilir izler bırakır.

Neden Ortaya Çıkar?

• Kolay Erişim: Bilgi ne kadar kolay erişilebilir olursa, o kadar önemli veya yaygın olduğuna inanırız.
• Medyanın Etkisi: Medyanın sansasyonel haberlere odaklanması, belirli olayların hafızamızda daha belirgin hale gelmesine neden olur.
• Duygusal Yük: Duygusal olarak yüklü olaylar, daha kolay hatırlanır ve bu da onların sıklığına dair algımızı etkiler.

Sonuçları:

Mevcutluk yanılgısı, risk değerlendirmesi, karar verme ve genel yargılarımızda önemli hatalara yol açabilir. Örneğin:

• Yanlış Risk Algısı: Uçakla seyahat etmek, aslında araba kullanmaktan çok daha güvenli olmasına rağmen, uçak kazalarının haberlerde daha çok yer alması, insanların uçakla seyahat etmenin daha riskli olduğuna inanmasına neden olabilir.
• Yanlış Yatırım Kararları: Belirli bir hisse senedi hakkında olumlu haberler duyduktan sonra, o hisse senedinin iyi bir yatırım olduğuna inanmak.
• Önyargılar: Belirli bir etnik gruba veya gruba ait kişilerin suç işlediğine dair haberleri sıkça duymak, o gruba karşı önyargı geliştirmeye yol açabilir.

Nasıl Önlenir?

• Verilere Dayalı Karar Verme: Kararlarınızı sadece hatırladıklarınıza değil, gerçek verilere dayandırın.
• Farklı Perspektifler: Farklı kaynaklardan bilgi edinin ve tek bir anlatıya bağlı kalmayın.
• Eleştirel Düşünme: Bilgiyi değerlendirirken, kaynağını ve olası önyargıları göz önünde bulundurun.

İlgili Kavramlar:

• Önyargı
• Bilişsel Çarpıtmalar